Page 32 - Oblicza Geografi Zakres Podstawowy

VI. Litosfera. Procesy zewnętrzne

Działalność lądolodów
Lądolody, w odróżnieniu od niewielkich
lodowców górskich, zajmują ogromne
obszary. Współcześnie na Ziemi wystę-
pują dwa lądolody – na Antarktydzie oraz
na Grenlandii. Ich powierzchnia jest teraz
dwukrotnie mniejsza od tej, którą miał lądo-
lód w plejstocenie. Jego ówczesny zasięg
możesz zaobserwować na ilustracji obok.
Pozostałością po lądolodzie plejstoceńskim
jest krajobraz polodowcowy. Charaktery-
zuje się on obecnością form terenu, które są
efektem zarówno niszczącej, jak i budującej
działalności lądolodu, a także wód pochodzą- Maksymalny zasięg lądolodu plejstoceńskiego
cych z jego topnienia. na półkuli północnej.
Pod wpływem niszczącej działalności lądo- ? Wskaż na mapie ogólnogeograficznej świata
lodów oraz wód z topniejącego lodu powstały obszary, które zajmował lądolód plejstoceński.
przede wszystkim takie formy, jak:
rynny podlodowcowe, czyli długie i wą- ozy, czyli długie i wąskie wały zbudowane
skie zagłębienia, które utworzyły się z piasku i ze żwiru naniesionego przez wodę
w wyniku żłobienia przez wody płynące płynącą w tunelach lądolodu,
pod lądo lodem. Wiele tego typu rynien głazy narzutowe, zwane też eratykami,
wypełniła woda i tak powstały jeziora które zostały przyniesione przez lądolód.
rynnowe;

pradoliny, czyli szerokie doliny utworzone Czy wiesz, że...
przed czołem lądolodu. Zostały one wyżło- Za największy głaz narzutowy Europy jest
bione przez wody z topniejącego lądolodu. uznawany Ehalkivi leżący na estońskim brzegu
Z kolei formy utworzone w wyniku budu- Morza Bałtyckiego. Obwód tego głazu wynosi
niemal 50 m. Polski rekordzista w tej kategorii
jącej działalności lądolodów i wód pochodzą- – Trygław, położony w miejscowości Tychowo,
cych z jego topnienia to przede wszystkim: w województwie zachodniopomorskim – ma
wzgórza moreny czołowej powstałe bardzo zbliżony obwód, lecz znacznie mniejszą
przed czołem lądolodu, który przez dłuższy objętość.
czas pozostawał w jednym miejscu,
obszary moreny dennej, czyli tereny lekko
faliste utworzone w wyniku osadzania się
materiału morenowego z topniejącego
lądo lodu,
sandry, czyli rozległe równiny utworzone
w wyniku osadzania się żwirów i piasków
naniesionych przez wody topniejącego
lądolodu,

Plejstocen – epoka czwartorzędu (najmłodszego okresu w dziejach Ziemi) trwająca od 2,6 mln do około 12 tys.
lat temu. W trakcie jej trwania następowały okresy ochłodzeń klimatu, co sprzyjało powstawaniu lądolodów.

134